Trong bối cảnh đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, việc phát triển năng lực học sinh được xem là định hướng chiến lược của giáo dục phổ thông hiện nay. Giáo dục không chỉ dừng lại ở việc truyền đạt kiến thức mà còn cần chú trọng phát triển tư duy độc lập, sáng tạo, khả năng vận dụng thực tiễn của người học. Đặc biệt, các môn khoa học xã hội (KHXH) như Ngữ văn, Lịch sử, Địa lý, Giáo dục công dân… đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành phẩm chất, nhân cách và thế giới quan cho học sinh.

Tuy nhiên, trong quá trình triển khai chương trình giáo dục phổ thông mới, việc đổi mới phương pháp dạy học (PPDH) và quản lý đổi mới phương pháp giảng dạy các môn KHXH còn gặp nhiều thách thức, nhất là ở các địa phương đang phát triển như huyện Bắc Tân Uyên, tỉnh Bình Dương. Từ thực tiễn đó, tác giả Nguyễn Thị Bích Trâm đã lựa chọn đề tài nghiên cứu nhằm góp phần nâng cao chất lượng giảng dạy, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay.

Tóm lược kết quả nghiên cứu

Trong phần cơ sở lý luận về quản lý đổi mới PPDH các môn KHXH, tác giả đã làm rõ các khái niệm liên quan đến quản lý giáo dục, quản lý nhà trường, phương pháp dạy học, đổi mới phương pháp dạy học và phát triển năng lực học sinh. Bên cạnh đó, nghiên cứu đã phân tích các đặc điểm của việc giảng dạy các môn KHXH và nêu bật yêu cầu đổi mới PPDH theo định hướng phát triển năng lực trong chương trình giáo dục phổ thông mới.

Để thu thập dữ liệu thực tiễn phục vụ nghiên cứu, tác giả đã sử dụng kết hợp các phương pháp như điều tra bằng bảng hỏi và phỏng vấn trực tiếp đối với 85 cán bộ quản lý và giáo viên tại các trường THCS trên địa bàn huyện Bắc Tân Uyên, tỉnh Bình Dương.

Kết quả khảo sát thực trạng cho thấy, hoạt động quản lý đổi mới PPDH các môn KHXH theo hướng phát triển năng lực học sinh đã và đang được quan tâm triển khai theo định hướng của Chương trình GDPT 2018. Phần lớn cán bộ quản lý và giáo viên có nhận thức đúng đắn về vai trò và ý nghĩa của đổi mới PPDH trong hoạt động giáo dục. Giáo viên nắm được mục tiêu dạy học, biết xây dựng kế hoạch giảng dạy phù hợp với chương trình, đồng thời có xu hướng sử dụng các phương pháp hiện đại nhằm phát huy năng lực của học sinh.

Tuy nhiên, việc triển khai thực hiện vẫn còn nhiều mặt hạn chế. Công tác quản lý như xây dựng kế hoạch, tổ chức thực hiện, chỉ đạo và kiểm tra - đánh giá tuy đã được tiến hành tại các trường, song hiệu quả đạt được còn chưa cao. Nhiều trường chưa chú trọng xây dựng kế hoạch riêng dành cho đổi mới PPDH các môn KHXH; hoạt động bồi dưỡng chuyên môn cho giáo viên chưa mang lại hiệu quả rõ rệt; giáo viên vẫn còn thiếu linh hoạt và chưa thật sự tự tin trong việc áp dụng các phương pháp mới. Mặt khác, công tác kiểm tra, đánh giá chưa được thực hiện một cách xuyên suốt và nghiêm túc, chủ yếu mang tính hình thức, chưa hỗ trợ kịp thời cho quá trình đổi mới. Những hạn chế này đòi hỏi các trường cần nâng cao năng lực quản lý, đảm bảo sự chuyên nghiệp và hiệu quả hơn trong tổ chức thực hiện.

Từ thực trạng nêu trên, tác giả đã đề xuất năm biện pháp quản lý cụ thể nhằm thúc đẩy hiệu quả đổi mới PPDH các môn KHXH theo hướng phát triển năng lực học sinh. Thứ nhất, cần nâng cao nhận thức cho cán bộ quản lý và giáo viên về hoạt động quản lý đổi mới phương pháp dạy học các môn KHXH theo định hướng phát triển năng lực học sinh. Đây được xem là tiền đề quan trọng và cần được thực hiện trước tiên, bởi chỉ khi đội ngũ cán bộ quản lý và giáo viên nhận thức đầy đủ, đúng đắn về vai trò, mục tiêu và yêu cầu của công tác quản lý đổi mới PPDH thì các biện pháp tiếp theo mới có thể triển khai hiệu quả và đồng bộ.

Thứ hai, xây dựng kế hoạch đổi mới PPDH các môn KHXH theo hướng phát triển năng lực HS tại các trường THCS. Thứ ba, Đổi mới phương pháp, hình thức tổ chức, kiểm tra đánh giá hoạt động đổi mới PPDH các môn KHXH theo hướng phát triển năng lực HS tại các trường THCS. Thứ tư, Đổi mới kiểm tra, đánh giá hoạt động quản lý đổi mới PPDH các môn KHXH theo hướng phát triển năng lực HS tại các trường THCS. Ba biện pháp nêu trên được xem là các chức năng cơ bản trong công tác quản lý hoạt động đổi mới phương pháp dạy học các môn khoa học xã hội tại các trường trung học cơ sở, có mối liên hệ chặt chẽ và tác động hỗ trợ lẫn nhau trong quá trình thực hiện.

Thứ năm, tăng cường trang bị cơ sở vật chất, thiết bị dạy học, tài chính đáp ứng mục tiêu quản lý đổi mới PPDH các môn KHXH theo hướng phát triển năng lực HS tại các trường THCS. Đây là điều kiện góp phần hỗ trợ cho công tác quản lý đạt hiệu quả cao hơn, tạo tiền đề để các hoạt động đổi mới trong giảng dạy được triển khai thuận lợi và bền vững.

Các biện pháp được đề xuất đã được khảo nghiệm về mức độ cần thiết và tính khả thi thông qua điều tra ý kiến từ cán bộ quản lý và giáo viên. Kết quả khảo sát cho thấy tất cả các biện pháp đều được đánh giá cao, phù hợp với điều kiện thực tế và có khả năng triển khai tại các trường trên địa bàn huyện. Đây là cơ sở thực tiễn quan trọng giúp các đơn vị giáo dục tham khảo và vận dụng trong quá trình tổ chức, điều hành hoạt động dạy học.

Kết luận

Từ nghiên cứu khẳng định rằng, việc quản lý đổi mới phương pháp dạy học các môn KHXH theo hướng phát triển năng lực học sinh là một hướng đi cần thiết, phù hợp với yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay. Dù đã có những chuyển biến tích cực trong nhận thức và tổ chức thực hiện, nhưng vẫn còn tồn tại nhiều hạn chế cần được khắc phục để đáp ứng tốt hơn các mục tiêu của chương trình GDPT mới. Các biện pháp được đề xuất trong luận văn có tính khả thi cao và có thể được áp dụng tại các trường THCS trong huyện Bắc Tân Uyên, cũng như ở những địa phương có điều kiện tương đồng.

Nguồn LVLA: " Quản lý đổi mới phương pháp dạy học các môn khoa học xã hội theo hướng phát triển năng lực học sinh tại các trường trung học cơ sở huyện Bắc Tân Uyên, tỉnh Bình Dương". Xem toàn văn tại Trung tâm Thông tin và Thống kê Khoa học và Công nghệ tỉnh Bình Dương

Anh Đào